Η οικονομία της Κύπρου βασίζεται σημαντικά στον τομέα των υπηρεσιών, ο οποίος αντιπροσωπεύει περισσότερο από το 85% του ΑΕΠ. Παραδοσιακά, οι ισχυρότεροι πυλώνες της εθνικής οικονομίας ήταν ο τουρισμός, ο κλάδος των χρηματοοικονομικών υπηρεσιών, η ναυτιλία και ο τομέας των ακινήτων. 

Κατά την τελευταία δεκαετία, η Kυπριακή οικονομία αντιμετώπισε σημαντικά εμπόδια, τα οποία επηρέασαν την ανάπτυξή της. Η κατάρρευση του χρηματιστηρίου το 2000, ακολουθούμενη από την τραπεζική κρίση και την κρίση χρέους το 2013, την κατάρρευση του Συνεργατισμού το 2016 και, πρόσφατα, την πανδημία Covid-19, αποκάλυψαν την ευπάθεια της οικονομίας σε εξωτερικές μεταβολές (π.χ. υψηλή εξάρτηση στον τουρισμό και στις ξένες επενδύσεις). Επίσης, έχουν γίνει σημαντικές αποκαλύψεις σε σχέση με εγγενείς κοινωνικοπολιτικές και διαρθρωτικές ανεπάρκειες για τις οποίες, μετά και από τα γεγονότα των τελευταίων ημερών (ντοκιμαντέρ Cyprus Papers από το κανάλι Al Jazeera), διαφαίνεται πως οι απαραίτητες διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις στη δημόσια διοίκηση και οικονομία δεν υλοποιήθηκαν.

Εντούτοις, θεωρείται πολύ νωρίς για να εκτιμήσουμε την ακριβή αντίδραση της αγοράς και την επίδραση που θα έχουν τα γεγονότα σε μίκρο-οικονομικό και μάκρο-οικονομικό επίπεδο. Ωστόσο, η απότομη κατάργηση του προγράμματος πολιτογράφησης, σε συνδυασμό με την πανδημία, η μείωση του τουρισμού και την κοινωνική και η πολιτική αναταραχή που ξεκίνησε να δημιουργείται, είναι σχεδόν βέβαιο πως θα επιφέρουν πολλαπλές αρνητικές πιέσεις στην οικονομία. Με βάση την ιστορική εμπειρία, αυτού τους είδους οι πολιτικο-κοινωνικο-οικονομικές κρίσεις έχουν τη δύναμη να επηρεάσουν σε σημαντικό βαθμό τις οικονομικές συνθήκες.

Βραχυπρόθεσμα, η επιδείνωση που παρατηρείται στο οικονομικό κλίμα από την αρχή της χρονιάς αναμένεται να συνεχιστεί και για τους επόμενους μήνες, ενώ παράλληλα, αναμένεται να αυξηθεί η αβεβαιότητα στην αγορά. Ειδικότερα, προβλέπεται περεταίρω πτώση του κλίματος στον τομέα των κατασκευών, αφού συνδέεται άμεσα με πολλά υπό εξέλιξη έργα (μικρής και μεγάλης κλίμακας) που θα επηρεαστούν από τη διακοπή του προγράμματος πολιτογράφησης. 

Ως αποτέλεσμα των πιο πάνω,  πιθανότατα να παρατηρηθεί σημαντική απροθυμία ανάληψης κινδύνου (risk aversion) από επιχειρήσεις και νοικοκυριά, καθώς και μείωση στις ροές ξένων κεφαλαίων, με παράπλευρες επιπτώσεις στην κατανάλωση, τις επενδύσεις, τις αποταμιεύσεις και τις συνθήκες εργασίας. 

Στον τομέα τον ακινήτων ειδικότερα, είναι σημαντικό να αναφέρουμε πως, κατά περίοδο 2018-19, οι ξένοι αγοραστές αντιπροσώπευαν το 43,2% των συνολικών πωλήσεων, ενώ για το 2019 το 66% των συναλλαγών από ξένους αγοραστές πραγματοποιήθηκαν από πολίτες εκτός ΕΕ. Γίνεται επίσης αντιληπτό ότι η απότομη κατάργηση του προγράμματος πολιτογράφησης αναμένεται να επηρεάσει ιδιαίτερα τις παραλιακές επαρχίες της Λεμεσού, Πάφου, Λάρνακας και Αμμοχώστου, στις οποίες υπήρχε και το μεγαλύτερο ενδιαφέρον από πλευράς ξένων αγοραστών. Σε μεσοπρόθεσμο στάδιο, είναι επίσης πιθανόν ο κλάδος να διέλθει μια περίοδο διόρθωσης των τιμών, ιδιαίτερα των κατοικιών και των διαμερισμάτων στα οποία υπήρξε και το μεγαλύτερο ενδιαφέρον από ξένους αγοραστές. 

Ενδιαφέρον θα παρουσιάσει και η αντίδραση των χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων, τα οποία ενισχύουν σημαντικά την αγορά μέσω δανεισμού. Στις προτεραιότητες των τραπεζών θα είναι η διατήρηση και ενίσχυση της κεφαλαιακής τους βάσης και η αποτελεσματική διαχείριση του κεφαλαίου τους, ούτως ώστε να διαχειριστούν τις επιπτώσεις από την Πανδημία και τη κατάργηση του προγράμματος πολιτογραφήσεων, ενώ θεωρείται δεδομένη και η προσπάθεια για συνεχή μείωση του χαρτοφυλακίου των ΜΕΔ. 

Η διαχείριση των μεγάλων αναπτύξεων ή έργων παρεμφερή με το επενδυτικό πρόγραμμα, τα οποία έχουν λάβει δανεισμό και πιθανόν να επηρεαστούν από την μείωση στο ενδιαφέρον ξένων αγοραστών, θα αποτελέσουν σημαντικό μοχλό πίεσης, παρόλο που αυτή την στιγμή η έκθεσή τους φαίνεται να είναι περιορισμένη, αφού τέτοια έργα χρηματοδοτούνταν κυρίως μέσω προπωλήσεων.   

Συνοψίζοντας, είναι ευρύτερα αποδεκτό ότι το μοντέλο ανάπτυξης της Κύπρου βασίζεται κυρίως σε τομείς, οι οποίοι είναι ευάλωτοι σε εξωτερικούς παράγοντες. Ωστόσο, παρόλο που αυτό είναι εν μέρει αναμενόμενο, βάσει του μεγέθους της χώρας και του προσανατολισμού της προς τον τομέα των υπηρεσιών, θα ήταν σημαντικό να επιδιωχθεί περαιτέρω διαφοροποίηση, ούτως ώστε να συγκρατηθούν εξωτερικές πιέσεις και να καταστεί η οικονομία πιο ανθεκτική και ευέλικτη. 

Νικόλας Καθητζιώτης
BSc (Hons), MBA, MRICS

Επικεφαλής Τμήματος Εκτιμήσεων
ANDREAS CHRISTOPHORIDES AND ASSOCIATES LLC